تمکین چیست؟
در لغت به معنی قبول کردن دستور شخص دیگری است که این مورد تکلیفی دوطرفه می باشد، هم برای زن و هم برای مرد درنظر گرفته شده است. یعنی همینکه عقد نکاح بین زن و شوهر جاری شد آنها در برابر همدیگر وظایفی دارند که در قانون تمکین نامیده می شود.
تمکین در قانون به دو دسته تقسیم می شود :
1- عام:
به اطلاعت کردن کلی زن و شوهر در زندگی زناشویی و مشترک از همدیگر را تمکین عام می گویند. مانند حسن معاشرت داشتن زن و شوهر با یکدیگر، پرداخت نفقه از سوی شوهر به همسر خود، عدم خروج از منزل بدون اجازه شوهر ،سکونت در منزلی که شوهر درنظر گرفته است و غیره می باشد که قانون مدنی در این مورد گفته است: اگر زن بدون اینکه دلیل موجهی یا مانع مشروعی برای انجام ندادن وظایف زناشویی و تمکین کردن از شوهر خود نداشته باشد، مستحق دریافت نفقه نخواهد بود.
2-خاص :
این نوع مربوط به برقراری رابطه و وظایف زناشویی و جنسی میان زن و شوهر است. یعنی برخلاف تصور افراد این نوع تمکین تکلیفی دو طرفه برای زن و شوهر است که باید دو طرف بتوانند نیازهای یکدیگر را برطرف کنند.
نشوز چیست ؟
طبق قانون مدنی، همین که ازدواج به طور صحیح انجام شد رابطه زن و شوهر بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف بین زن و شوهر در مقابل همدیگر واقع می شود. پس مطابق قانون بعد از عقد نکاح یکسری وظایفی برای زن و شوهر درنظر گرفته شده است که اگر آنها به وظایف زناشویی خود عمل نکنند و با یکدیگر ناسازگاری داشته باشند نشوز نامیده می شود.پس نشوز به معنای ناسازگاری زن و شوهر و انجام ندادن وظایف زناشویی است.
ناشزه کیست؟
در صورتی که زن و شوهر در برابر یکدیگر به موارد زناشویی و وظایفی که قانون برای آنها در نظر گرفته است عمل نکنند، ناشزه نامیده می شوند. نشوز ممکن است از سوی مرد و یا از سوی زن انجام شود.
نشوز مرد :
ممکن است شوهر در زندگی زناشویی به وظایف خود نسبت به همسر خود عمل نکند و زن دچار عسروحرج شود،در این صورت طبق قانون مدنی زن می تواند به محکمه مراجعه کند و تقاضای طلاق نماید.
نشوز زن :
نشوز زن به معنی عدم تمکین زن از شوهر است.در صورتی که زن از انجام وظایف زناشویی که برعهده او است امتناع کند به او ناشزه می گویند.که در صورت اثبات آن، بعضی آثار را به همراه خواهد داشت مانند عدم پرداخت نفقه و غیره.
نفقه زن در صورت تمکین:
طبق قانون زن برای دریافت نفقه باید از همسر خود تمکین کند،بنابراین اگر زن این کارو نکند مستحق دریافت نفقه است و در صورتی که تمکین صورت نگیرد و این مورد در دادگاه ثابت شود ،زن مستحق دریافت نفقه نخواهد بود. طبق قانون مدنی ، اگر با وجود تمکین زن،شوهر از دادن نفقه خودداری کند زن می تواند به محکمه مراجعه کند،در این صورت محکمه میزان نفقه را مشخص می کند و شوهر را به دادن نفقه محکوم خواهد کرد.
پس مطابق قانون در صورتی که زن از همسر خود تمکین کرده باشد اما شوهر نفقه ی او را پرداخت نکند،زن می تواند از طریق دادگاه نفقه خود را از شوهر خود دریافت نماید.
عدم تمکین زن در دوران عقد و نامزدی:
اگر زن دوشیزه باشد یا بین زن و شوهر نزدیکی انجام نشده باشد زن می تواند از حق حبس خود استفاده کند. طبق ماده 1085 قانون مدنی، زن می تواند تا مهریه به او داده نشده، از انجام وظایفی که در مقابل شوهر دارد خودداری کند. به شرط اینکه مهریه او حال باشد و این امتناع باعث از بین رفتن حق نفقه زن نخواهد شد.پس مطابق قانون اگر بین زن و شوهر عمل زناشویی رخ نداده باشد زن می تواند تا زمان پرداخت کامل مهریه خود از انجام این امر خودداری کند.
آثار عدم تمکین زن و شوهر:
1- محروم شدن زن از دریافت نفقه توسط شوهر
2- طلاق در صورتی که زن تمکین نکند
3- اجازه ازدواج مجدد توسط شوهر از دادگاه
4- طلاق زن به دلیل قرار گرفتن در عسر و حرج توسط دادگاه
عدم تمکین از سوی هر یک از زن و شوهر باید در دادگاه به ثابت شود تا پس از آن زن یا شوهر بتوانند از این آثار استفاده کنند.
فراهم نکردن منزل جهت تمکین زن و آثار آن:
تهیه منزل مناسب که در شان زن باشد از وظایف شوهر است و در صورت درخواست زن برای تمکین الزامی بوده و مرد باید منزل مناسبی را برای همسر خود تهیه کند.اگر شوهر منزل مناسب و در شان زن را فراهم نکند نمی تواند در صورت عدم تمکین دعوای الزام زن را درخواست کند،و دادگاه الزام به تمکین او را در صورت نبودن منزل مناسب رد می کند.
همچنین در صورتی که مرد قفل در را تعویض نموده و اجازه ورود به منزل به همسر خود ندهد زن می تواند با وجود عدم تمکین نفقه خود را از همسر خود دریافت کند. اما اگر منزل مناسب را تهیه کرده و به تایید کارشناس رسیده باشد،دادگاه حکم الزام تمکین توسط زن را صادر می کند که اگر در این صورت زن از شوهر خود تمکین نکند ناشزه محسوب شده و حق نفقه ی او از بین می رود و شوهر می تواند از دادگاه اجازه ازدواج مجدد را بگیرد.
برای دریافت مشاوره خانواده می توانید با متخصصین و وکلای با تجربه کانون وکلای امیرکبیر تماس حاصل فرمایید.
تمکین در فقه اسلامی
فقه شیعه تمکین را یکی از وظایف اصلی زن در برابر شوهر می‌داند.
در مقابل، مرد نیز موظف به پرداخت نفقه و رعایت حسن معاشرت است.
اگر زن بدون دلیل شرعی از وضایف خاص خودداری کند، ناشزه محسوب شده و از برخی حقوق مانند نفقه محروم می‌شود.
در حقوق ایران
بر اساس قانون مدنی:
ماده ۱۱۰۲:
همین که نکاح به طور صحیح واقع شد، روابط زوجیت بین طرفین برقرار و حقوق و تکالیف متقابل پیدا می‌کنند.
ماده ۱۱۰۸:
هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.
ماده ۱۱۱۴:
زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند سکونت نماید مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.
استثنائات قانونی برای
در موارد زیر زن می‌تواند از این موضوع خودداری کند و ناشزه محسوب نمی‌شود:
عدم پرداخت نفقه توسط شوهر
وجود ضرر جانی، مالی یا شرافتی در سکونت با شوهر
بیماری‌های مقاربتی شوهر
سوء معاشرت یا اعتیاد شدید مرد
نداشتن امنیت جسمی یا روانی زن
راه‌های اثبات یا رد تمکین در دادگاه
مرد می‌تواند دادخواست ت بدهد
زن باید دلایل عدم تمکین خود (مثل سوءرفتار، نپرداختن نفقه یا بیماری مرد) را ارائه دهد
گواهی عدم تمکین یا گواهی پزشکی قانونی نیز می‌تواند نقش ایفا کند
دیدگاه‌های اجتماعی و انتقادی
برخی معتقدنداین موضوع در جامعه سنتی ایران بیشتر به ضرر زنان تفسیر می‌شود.
دیدگاه‌های فمینیستی آن را نوعی ابزار سلطه مردانه بر زن تلقی می‌کنند.
اصلاح‌طلبان حقوقی بر روابط برابر زناشویی، تأکید بر رضایت متقابل و اخلاق در خانواده تأکید دارند.
اصلاحات و قوانین اخیر
۱. کاهش سقف بازداشت به‌خاطر مهریه
مجلس تصویب کرده که تنها در صورت مطالبه مهریه تا ۱۴ سکه ممکن است درخواست بازداشت مطرح شود (در گذشته تا ۱۱۰ سکه بود). هدف، کاهش زندانی شدن مردان بدهکار و تحکیم بنیان خانواده عنوان شده است
۲. محدود کردن حق حبس
“حق حبس” زن تا دریافت مهریه، به «حق تمکین خاص» محدود شده است. یعنی پس از پرداخت اولین قسط مهریه، زن حق حبس از انجام وظایف زناشویی را از دست می‌دهد.
۳. الزام رجوع به مراکز مشاوره
کلیه دعاوی مرتبط با طلاق (از جمله توافقی، به درخواست زوج یا زوجه)، نفقه، تو نشوز باید به مراکز مشاوره ارجاع شده و در ۳ ماه نتیجه‌گیری شود (پیش از آن این الزام وجود نداشت)
۴. بازتعریف منشأ
در اصلاحات جدید تاکید شده که موضوع مورد نظر در ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی، صرفاً تمکین خاص است، نه تمکین عام
۵. گسترش مصادیق عسر و حرج
مواردی مانند زندگی جداگانه دو ساله با گذشت زن از حقوق مالی، اظهار کراهت شدید زن و بذل کامل اموال، اکنون می‌تواند مبنای واقعی درخواست طلاق توسط زن باشد
