رای در دادگاه، در واقع تصمیم نهایی است که قاضی پس از بررسی پرونده و اسناد و مدارکی که توسط طرفین ارائه شده است، صادر می کند. رای به معنی اخص نوشته ای است که توسط خود دادگاه (دادرس یا دادرسان) در پرونده درج شده و به امضای دادرس یا دادرسان می رسد. رای، حاوی تاریخ، نام و نام خانوادگی اصحاب دعوی، موضوع دعوی و درخواست اصحاب دعوی، اسباب موجه و مفاد رای می باشد.
رای دادگاه پس از انشای لفظی باید نوشته شده و به امضای دادرس یا دادرسان صادرکننده رای برسد و نکات زیر در آن رعایت گردد:
- تاریخ صدور رای
- مشخصات اصحاب دعوا یا وکیل یا نمایندگان قانونی آنان با قید اقامتگاه
- موضوع دعوا و درخواست طرفین
- جهات، دلایل، مستندات، اصول و مواد قانونی که رای بر اساس آن ها صادر شده است.
- مشخصات و سمت دادرس یا دادرسان دادگاه
در دنیای حقوقی، اصطلاحات “رای غیابی” و “رای حضوری” به نوع حضور یا عدم حضور طرفین دعوا در مراحل رسیدگی دادگاه اشاره دارند و در نتیجه، آثار و تبعات متفاوتی دارند. درک این تفاوت ها برای احقاق حقوق و پیگیری پرونده های قضایی بسیار مهم می باشد.
رای غیابی
رای غیابی به رایی گفته می شود که بدون حضور خوانده یا نماینده قانونی یا قائم مقام او در دادگاه صادر می شود.به عبارت دیگر، خوانده در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده و لایحه دفاعیه ای نیز ارسال نکرده است. در این حالت، دادگاه بر اساس اظهارات خواهان و مدارک ارائه شده، رای خود را صادر می کند.
مهم ترین ویژگی های رای غیابی :
- امکان واخواهی : خوانده ای که رای غیابی علیه او صادر شده است، حق دارد ظرف مدت مشخصی (معمولاً 20 روز از تاریخ ابلاغ رای) به آن اعتراض کند که به این اعتراض “واخواهی” گفته می شود. در صورت قبول واخواهی، از سوی قاضی پرونده مجددا در دادگاه بررسی می شود.
- عدم قطعیت : رای غیابی تا زمان انقضای مهلت واخواهی و یا صدور رای قطعی در مرحله واخواهی، قطعی نیست.
رای حضوری
رای حضوری به رایی گفته می شود که پس از حضور خوانده یا نماینده قانونی یا قائم مقام او در دادگاه و استماع اظهارات و دفاعیات طرفین صادر می شود. در این حالت، خوانده فرصت داشته است که در جلسات دادگاه حضور یابد و از خود دفاع کند.
مهم ترین ویژگی های رای حضوری
- عدم امکان واخواهی: رایی که حضوری محسوب می شود، قابل واخواهی نیست.
- قطعیت: رای حضوری پس از صدور، قطعی است و فقط می تواند مورد تجدید نظر قرار گیرد.
انواع رای از لحاظ لازم الاجرا بودن :
- رای قطعی : رایی است که قابل تجدید نظر نیست و لازم الاجراست.
- رای غیر قطعی : رایی است که قابل تجدید نظر است و تا زمان صدور رای قطعی، اجرا نمی شود.
احتمالاً شما هم واژه های حکم و قرار به گوشتان خورده باشد. شاید هم به دنبال پیدا کردن تفاوت حکم و قرار بوده باشید. اگر هنوز با تفاوت میان این دو آشنا نیستید و نمی توانید معنی هریک را از هم تفکیک کنید علاوه بر مطالعه این مقاله حتماً در صورت نیاز و درگیر بودن با پرونده حقوقی و کیفری با گروه وکلای امیرکبیر به صورت مشاوره تلفنی و یا مراجعه حضوری به آدرس : کرج – بلوار نبوت – برج نبوت – طبقه 8 مراجعه فرمایید.
طبق قانون آیین دادرسی مدنی در رابطه با انواع رای دادگاه حقوقی، باید خاطر نشان کرد که در این قانون دو نوع رای توسط دادگاه حقوقی صادر می شود که عبارتند از : حکم و قرار
قرار
قرار، تصمیمی است که دادگاه در مورد مسائل مربوط به جریان دادرسی و نحوه رسیدگی به دعوا صادر می کند. به عبارت دیگر، قرار، تصمیمات موقتی است که دادگاه برای پیشبرد پرونده و حل مشکلات مربوط به آن اتخاذ می کند. قرار، تاثیری در ماهیت دعوا ندارد و صرفا به منظور تسهیل رسیدگی و صدور رای صادر می شود.
انواع قرار:
- قرار نهایی: قراری است که به طور کلی از ادامه رسیدگی جلوگیری می کند، مانند قرار رد دعوا
- قرار اعدادی: قراری است که مقدمات صدور رای را فراهم می کند، مانند قرار تحقیق محلی
در دنیای حقوقی، احکام دادگاه ها از اهمیت ویژه ای برخوردارند و به انواع مختلفی تقسیم می شوند. این دسته بندی ها بر اساس معیارهای گوناگونی انجام می شود که درک آن ها برای آشنایی با روند دادرسی و حقوق طرفین دعوا ضروروی است. برای این منظور کانون وکلای امیرکبیر با استفاده از بهترین وکیل حقوقی، کیفری، خانواده و … آمادگی خود را جهت انجام هرگونه مشاوره و خدمات تخصصی حقوقی اعلام می دارد.
انواع مختلف حکم :
1- بر اساس ماهیت:
- حکم اعلامی: این نوع حکم، صرفاً وجود یک حق یا وضعیت حقوقی را اعلام می کند و تغییری در آن ایجاد نمی کند. چیزی که از قبل وجود داشته است را به طرفین می کند. به عنوان مثال، حکمی که اثبات می کند شخصی وارث متوفی است.
- حکم تاسیسی: این نوع حکم، یک حق یا وضعیت حقوقی جدید را ایجاد می کند یا آن را تغییر می دهد. به عنوان مثال حکمی که به موجب آن، یک قرارداد فسخ می شود.
2- بر اساس حضور یا غیاب طرفین:
- حکم حضوری: به موجب ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی، حکم دادگاه حضوری است، مگر اینکه خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده و به طور کتبی نیز دفاع ننموده باشد و یا اخطاریه ابلاغ واقع نشده باشد.
- حکم غیابی: حکمی است که بدون حضور خوانده یا وکیل یا نماینده قانونی او در دادگاه صادر می شود. در این حالت خوانده حق واخواهی دارد.
3- بر اساس قطعیت :
- حکم قطعی : حکمی است که قابل تجدید نظر نیست و لازم الاجرا است.
- حکم غیر قطعی : حکمی است که قابل تجدید نظر است و تا زمان صدور رای قطعی، اجرا نمی شود.
4- بر اساس نهایی بودن :
- حکم نهایی : حکمی است که دعوا را به طور کامل فیصله می دهد و از دادگاه صادر کننده، دیگر قابل پیگیری نیست.
- حکم غیر نهایی : حکمی است که قسمتی از دعوا را فیصله می دهد و رسیدگی به بخش های دیگر آن ادامه دارد.
5 – بر اساس قابلیت اجرا :
- حکم لازم الاجرا : حکمی است که قطعی شده و محکوم علیه را مجبور می کند تا به آن عمل کند و در صورتی که به آن عمل نکند، محکوم له می تواند اجرای آن حکم را از اجرای احکام، پس از صدور اجرائیه تقاضا کند.
- حکم غیر لازم الاجرا : حکم غیر لازم الاجرا نیز نقل مقابل حکم لازم الاجرا است. یعنی احکامی که نمی توان اجرای مفاد آن را درخواست نمود، به این دلیل که هنوز به قطعیت مورد نرسیده اند و فرصت های اعتراض به آن، باقی است.
6 – سایر دسته بندی ها :
- حکم کیفری : حکمی است که در ورد جرایم و مجازات ها صادر می شود.
- حکم حقوقی : حکمی است که در مورد مسائل حقوقی و اختلافات بین اشخاص صادر می شود.
- حکم مالی : حکمی است که در مورد مسائل مالی و بدهی ها صادر می شود.
- حکم غیر مالی : حکمی است که در مورد مسائل غیر مالی مانند طلاق و حضانت فرزندان صادر می شود.
نتیجه گیری : انواع رای دادگاه حقوقی را باید به دو صورت قرار و حکم در نظر گرفت که قرار در واقع رای برای خاتمه دعوا نیست. اما حکم رایی است که در نتیجه بررسی پرونده و مدارک صادر شده که دعوا و رسیدگی پرونده را خاتمه خواهد داد. به طور کلی رای دادگاه چه از نوع حکم و چه از نوع قرار باید به صورت دادنامه، مکتوب و به طرفین دعوا ابلاغ شود.
