ملاقات با فرزند بعد از طلاق و زمان و مکان آن

ملاقات با فرزند یعنی چه؟

ملاقات فرزند ،امروزه تعداد افرادی که طلاق گرفته و از یکدیگر جدا می شوند افزایش پیدا نموده است که در میان این زن و شوهر اصولا فرزند یا فرزندان مشترک وجود دارد که از پدر یا مادر خود جدا می‌شوند

و قانون این حق را به پدر یا مادری که جدا از فرزند زندگی می کند می دهد که با فرزند خود ملاقات کند.پس از نظر قانونگذار ملاقات با فرزند به نوعی حق قانونی پدر و مادر برای دیدن فرزند مشترک است و اصولا زمانی رخ می دهد که پدر و مادر از هم جدا شوند.

این حق در قانون مدنی آمده است که می گوید: در صورتی که به علت طلاق یا به هر جهت دیگر پدر و مادر طفل در یک منزل مشترک زندگی نکنند پدر یا مادری که طفل تحت حضانت او نیست حق ملاقات با طفل خود را دارد.

پس طبق قانون حق ملاقات از سوی پدر یا مادر یک حق طبیعی و قانونی و شرعی است و نمی توان هیچ یک از آنها را از ملاقات با فرزندانشان محروم کرد.

ملاقات با فرزند بعد از طلاق :

بعد از طلاق بین زن و شوهر، طرف مقابلی که فرزند با او زندگی نمی کند حق ملاقات با طفل را دارد که مدت ملاقات را دادگاه تعیین می کند، مگر اینکه طفل بعد از سن رشد و بلوغ نخواهد با پدر یا مادری که زندگی نمی کند ملاقاتی داشته باشد.

و در هر صورت هیچ کدام از پدر و مادر حق ندارند برای ملاقات با طفل مانع ایجاد کنند، حتی اگر طرف مقابل فساد اخلاقی داشته باشد.

مجازات ممانعت از ملاقات با فرزند:

در صورتی که مدت زمان ملاقات از سمت دادگاه تعیین شود اما شخصی که حضانت با وی است از ملاقات جلوگیری کند طبق قانون جلب به دادرسی می‌شود و برای او محکومیت کیفری در نظر گرفته خواهد شد.

طبق قانون مجازات اسلامی : اگر کسی از دادن طفل که به او سپرده شده در موقع مطالبه اشخاصی که قانوناً حق مطالبه دارند امتناع کند به مجازات از چهل و پنج روز تا سه ماه حبس یا به جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد.

البته دعوای ملاقات با فرزندی که  به سن بلوغ رسیده است مسموع نیست ؛ زیرا شخص بالغ می تواند در خصوص ملاقات خود با دیگران شخصا تصمیم گیری کند و دیگر صغیر محسوب نمی شود پس جهت تعیین ملاقات  نمی توان دعوای ملاقات فرزند را مطرح کرد.

مجازات ممانعت از ملاقات با فرزند:

در بعضی از موارد ممکن است حق ملاقات با فرزند برای یکی از پدر یا مادر به دلیل اینکه ممکن است خطرات و آسیب هایی به طفل وارد شود یا طفل را در شرایط ناگوار و نادرست نگهداری کند سلب شود.

بخشی از این موارد به شرح زیر است:

1-بیماری حاد و مسری که پدر یا مادر دارد.

2-خطرات جانی که ممکن است از سوی پدر یا مادر برای فرزند ایجاد شود.

3-مواردی که بر حسب نظریه پزشکی قانونی از نظر روانی و روحی و اخلاقی ملاقات با فرزند صحیح نباشد.

تعیین مکان ملاقات با فرزند:

تعیین مکان ملاقات می‌تواند به صورت توافقی بین زن و شوهر صورت بگیرد و یا اینکه در صورتی که زن و مرد با هم توافق نکنند دادگاه مشخص کند که مکان ملاقات کجا باشد که اصولا دادگاه‌ها برای اینکه مشکلی پیش نیاید کلانتری محل را محل ملاقات قرار می دهند.

ایا امکان افزایش ملافات با فرزند بعد از توافق امکان پذیر است؟

حتی اگر زن و شوهر سابقا در مورد مدت زمان و مکان ملاقات با فرزند توافق کرده باشند،تقاضای افزایش مدت ملاقات فرزند با پدر یا مادری که با او زندگی نمی کند امکان پذیر است زیرا این توافق عقد محسوب نمی شود و استمراری در آینده ندارد،

همچنین با رشد فرزند و بزرگ شدن او نیاز عاطفی اش بابت بیشتر در کنار پدر یا مادر باشد حس می شود.پس در صورت نیاز می تواند بدون درنظر گرفتن توافق پیشین درخواست افزایش ملاقات را داد.

اما اگر فرزند به سن بلوغ برسد دیگر درخواست افزایش مدت ملاقات معنایی ندارد چراکه خود فرزند می تواند تعیین کند چه مدت کنار کدام یک از پدر یا مادر خود زندگی کند.

مدارک لازم جهت دادخواست ملاقات با فرزند:

1-کارت ملی

2-شناسنامه

3-سند ازدواج یا طلاق نامه

نفقه فرزند در زمان ملاقات به عهده کیست:

تفاوتی ندارد که حضانت فرزند با پدر است یا با مادر او ،در هر صورت نفقه فرزند برعهده پدر است و در صورت فوت پدر با جد پدری پدربزرگ او می‌باشد،

پدر وظیفه دارد جهت نفقه فرزند خود خوراک،پوشاک و دیگر مواردی که برای امرار معاش و زندگی فرزند لازم است را فراهم کند.و در صورتی که فرزند هم پدر و هم پدربزرگش فوت کرده باشند وظیفه پرداخت نفقه ‌اش تا زمانی که به درآمد مالی برسد به عهده مادر او است.

جایگاه قانونی ملاقات با فرزند در حقوق ایران

در نظام حقوقی ایران، اصل بر حفظ رابطه عاطفی بین کودک و هر دو والد است؛ حتی پس از طلاق. قانونگذار در ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی تصریح کرده است:

“در صورتی که به علت طلاق یا هر جهت دیگر، والدین در یک منزل سکونت نداشته باشند، هر یک از آن‌ها که حق حضانت با او نیست، حق ملاقات با فرزند خود را دارد.”

به بیان ساده‌تر، حتی اگر حضانت فرزند به یکی از والدین (معمولاً مادر تا ۷ سالگی) سپرده شود، والد دیگر همچنان حق دارد با فرزند خود در زمان‌هایی معین دیدار داشته باشد.

نقش روانشناسی کودک در تنظیم حق ملاقات

صرف دیدار با فرزند، به تنهایی کافی نیست؛ آنچه اهمیت دارد کیفیت رابطه عاطفی میان والد و کودک است. کارشناسان روان‌شناسی خانواده پیشنهاد می‌کنند:

• مکان ملاقات، فضایی امن و دوستانه باشد (نه در کلانتری یا دادگاه)

• والدین هنگام ملاقات کودک، از تنش‌های عاطفی یا بدگویی درباره طرف مقابل پرهیز کنند

• ملاقات‌ها با ثبات، قابل پیش‌بینی و متناسب با سن کودک باشد

به همین دلیل است که گاهی دادگاه برای تعیین شرایط ملاقات، نظر کارشناسان روانشناسی خانواده را نیز جویا می‌شود.

یا ملاقات با فرزند می‌تواند محدود یا قطع شود؟

بله. در برخی موارد استثنایی، حق ملاقات با فرزند ممکن است به‌طور موقت یا دائم سلب یا محدود شود. این موارد شامل موارد زیر هستند:

• والد ملاقات‌کننده، به کودک آسیب جسمی یا روانی وارد کند

• مصرف مواد مخدر، اختلالات روانی یا سوءرفتار شدید اثبات شود

• کودک از ملاقات امتناع جدی و مستند داشته باشد (خصوصاً در سنین بالاتر از ۹ سال)

در چنین حالاتی، دادگاه ممکن است زمان، مکان یا شیوه ملاقات را تغییر دهد یا به‌صورت موقت ممنوع کند، اما این محدودیت‌ها باید مبتنی بر مصلحت کودک و با حکم رسمی دادگاه باشد

تاثیر سن کودک بر ملاقات

سن کودک یکی از عوامل تعیین‌کننده در نحوه و میزان ملاقات است:

• زیر ۳ سال: ملاقات کوتاه‌مدت و در حضور مادر یا مراقب توصیه می‌شود.

• ۳ تا ۷ سال: ملاقات هفتگی، ترجیحاً در محیط کودک‌محور با نظارت محدود.

• ۷ تا ۱۵ سال: کودک اختیار بیشتری در نحوه ملاقات دارد؛ دیدگاه او نیز برای دادگاه اهمیت بیشتری دارد.

• بیش از ۱۵ سال: کودک تقریباً اختیار تام در انتخاب محل زندگی یا دیدار با والدین دارد.

ملاقات با فرزند در دوران حضانت مشترک

در موارد نادری که حضانت مشترک برای والدین در نظر گرفته می‌شود (مثلاً بعد از توافق رسمی یا در برخی طلاق‌های توافقی)، ملاقات به معنای نوبت‌بندی کامل و به‌صورت دوره‌ای تعریف می‌شود. در این شرایط، والدین به‌صورت مساوی در تربیت و نگهداری فرزند نقش دارند و تصمیم‌گیری‌ها باید با هماهنگی انجام شود.

راهکارهای پیشگیری از تنش‌های ملاقات

برای آنکه ملاقات با فرزند به محل بروز اختلاف تازه تبدیل نشود، رعایت موارد زیر ضروری است:

• تنظیم توافق‌نامه کتبی در خصوص زمان و نحوه ملاقات، ترجیحاً با تأیید دادگاه

• پرهیز از استفاده ابزاری از فرزند برای انتقام‌گیری از همسر سابق

• آموزش فرزند نسبت به اینکه هر دو والد را دوست داشته باشد و از آنها جدا نخواهد شد

• درگیر نکردن فرزند در دعواهای حقوقی والدین

تازه‌ترین اصلاحات و مقررات

۱. مشاوره اجباری قبل از صدور حکم ملاقات

طبق جدیدترین قانون حمایت از خانواده, تمامی پرونده‌های مرتبط با حضانت و ملاقات فرزندان باید پس از ارجاع به مرکز مشاوره خانواده بررسی شوند و نظریه آن‌ها در بازه نهایتاً ۳ ماه به دادگاه ارائه شود . هدف این اقدام، کاهش دعوا و تنش بین والدین و تمرکز بر مصلحت کودک است.

۲. افزایش ضمانت‌های حقوقی در صورت ممانعت از ملاقات

• طبق ماده ۵۴ قانون حمایت خانواده، ممانعت یا سهل‌انگاری حضانت‌دار در اجرای ملاقات برای بار اول موجب جزای نقدی درجه ۸ و در موارد تکرار، به مجازات شدیدتر محکوم می‌شود

• همچنین، طبق اصلاحیه ماده ۶۳۲ قانون مجازات اسلامی، فرد خاطی ممکن است به ۴۵ روز تا ۶ ماه حبس و/یا جریمه نقدی (۱۵ تا ۳۰ میلیون ریال) محکوم شود .

۳. تعیین زمان و مکان ملاقات با مشارکت والدین

در موارد اختلاف بر سر زمان و مکان ملاقات، دادگاه پس از گفت‌وگو با والدین یا با توجه به مصالح کودک، تصمیم می‌گیرد. ملاقات می‌تواند به شکل هفتگی (یک یا دو بار) یا در تعطیلات رسمی تنظیم شود

امکان سلب یا محدودیت ملاقات در موارد خاص

حق ملاقات با فرزند ممکن است در شرایط خاص محدود یا سلب شود، شامل:

• والد دارای بیماری واگیردار یا حاد

• رفتارهای خطرناک یا تاثیر منفی روانی یا اخلاقی بر کودک

• میل واقعی و مکتوب کودک برای عدم ملاقات (به ویژه پس از بلوغ) .
  در این موارد، دادگاه با مدنظر گرفتن نظر پزشکی قانونی یا روان‌شناس مصلحت کودک را ارزیابی و تصمیم می‌گیرد

تأثیر تغییر محل اقامت والدین

اگر والد حضانت‌دار با تغییر محل سکونت، مانع ملاقات گردد، علاوه بر جریمه نقدی (تا ۱۰ میلیون ریال)، ممکن است اجرای حکم دادگاه به فوریت انجام شود

دخالت کودک در تصمیم‌گیری ملاقات

در سنینی مانند ۹ سالگی برای دختران و ۱۵ برای پسران، نظر کودک به صورت جدی شنیده می‌شود. دادگاه می‌تواند بر مبنای نظر وی و مصلحت، نحوه ملاقات را تنظیم کند .

نتیجه‌گیری

ملاقات با فرزند نه‌تنها یک حق قانونی برای والدین است، بلکه یک نیاز عاطفی و تربیتی برای کودک محسوب می‌شود. حفظ ارتباط معنادار با هر دو والد، به رشد شخصیتی، روانی و اجتماعی کودک کمک می‌کند. بنابراین، مسئولیت والدین و نظام حقوقی کشور این است که شرایطی امن، منصفانه و حمایت‌گرانه برای اجرای این حق فراهم کنند.